معرفی سقاخانه اسمال طلا؛ نگین طلایی حرم امام رضا(ع)
در میان صحن انقلاب (صحن عتیق سابق) حرم مطهر امام رضا(ع)، بنایی قدیمی و معروف به نام سقاخانه اسمال طلا قرار دارد. کمتر کسی به زیارت این حرم مشرف شده و این سقاخانه زیبا را ندیده است.
تاریخچه سقاخانه
گفته می‌شود سنگ بنای این سقاخانه را نادرشاه افشار پس از جنگ هرات پایه‌گذاری کرده است. او سنگابی بزرگ را به مشهد آورد و در صحن نصب کرد. بعدها در دوره فتحعلی شاه قاجار، سرداری به نام اسماعیل‌خان در حادثه‌ای جان شاه را نجات داد. در پی این اتفاق، شاه به پاس این خدمت، مقدار زیادی طلا به اسماعیل‌خان بخشید. او هم این طلاها را وقف طلاکاری و ساخت سقاخانه‌ای روی همان سنگاب کرد. از آن زمان به بعد، این مکان به نام سقاخانه اسمال طلا شهرت یافت.
هدف از ساخت سقاخانه
در گذشته، سقاخانه‌ها فضاهایی کوچک در گذرگاه‌ها و معابر شهری بودند که آب آشامیدنی رایگان در اختیار رهگذران قرار می‌دادند. معمولاً ظروف سنگی یا فلزی بزرگی در سقاخانه قرار می‌دادند و پیاله‌هایی زنجیرشده برای استفاده مردم در کنار آن بود. همچنین در شب‌ها برای مشخص بودن سقاخانه، شمعی روشن می‌کردند. در ایام خاص مثل محرم یا شب‌های قدر نیز سقاخانه‌های موقت در محلات برپا می‌شد.
ویژگی‌های سقاخانه اسمال طلا
این سقاخانه، علاوه بر قدمت، به خاطر طلاکاری‌های زیبایش شهرت دارد. منبع آب آن در گذشته چشمه‌ای در فاصله ۴۸ کیلومتری مشهد بود که آب آن از طریق جوی به حرم منتقل می‌شد. بعدها چاه‌هایی در محدوده حرم و وضوخانه‌ها حفر شد. در دهه‌های اخیر شیرهای سقاخانه به سیستم چشمی و بهداشتی تغییر یافتند و کاسه‌های برنجی طلایی‌رنگ جای خود را به لیوان‌های یک‌بار مصرف دادند.
اعتقادات مردم
در باور زائران، نوشیدن آب از این سقاخانه به نیت شفا و برآورده‌شدن حاجات انجام می‌شود. در گذشته، رسم بر این بود که مردم نذر می‌کردند شمعی در کنار سقاخانه روشن کنند یا ظرف آب نذر دهند.
سخن پایانی
سقاخانه اسمال طلا یکی از قدیمی‌ترین سقاخانه‌های ایران و حرم رضوی است که با داستان‌ها و روایت‌های تاریخی فراوان، جایگاه ویژه‌ای در قلب مردم دارد. این بنا همچنان در صحن انقلاب پابرجاست و زائران از آب آن به نیت شفا و معنویت می‌نوشند.