گنبد سلطانیه زنجان
گنبد سلطانیه زنجان از آثار مهم زنجان به شمار می رود، این اثر ملی و اسلامی جزو معدود آثار ملی است که به ثبت جهانی رسیده است که در فهرست جهانی یونسکو به ثبت رسیده است. گنبد سلطانیه زنجان دومین گنبد بزرگ آجری جهان بعد از گنبد کلیسای جامع فلورانس (سانتا ماریا دل فیوره) می باشد، از فاصله دور گنبد فیروزه ای رنگ آن نمایان است. تربت خانه در ضلع جنوبی بنای گنبد سلطانیه قرار دارد؛ بخشی که محراب مجموعه را در برمی‌گیرد. تربت خانه ۱۷٫۶ متر طول، حدود هشت متر عرض و ۱۶ متر ارتفاع دارد و به نظر می‌رسد که پس از احداث و تکمیل گنبد ساخته و به مجموعه اضافه شده است.
زمان ساخت گنبد سلطانیه
سلطان محمد خدابنده بعد از اینکه در انتقال پیکر حضرت علی (ع) و امام حسین (ع) به آرامگاه سلطانیه نا موفق بود، دستور داد خاک نجف و کربلا را به این شهر بیاورند تا در ساخت این بنا از خاک های متبرک آنجا استفاده کنند. روی درب بنا سوره الملک با استفاده از تربت امام حسین (ع) به دو خط ثلث و کوفی نوشته شده است و به همین علت این قسمت به تربت خانه معروف است.این اثر در دوره ایلخانیان ساخته شده است.
معماری گنبد سلطانیه و بخش های آن
تزیینات به کار رفته در معماری گنبد سلطانیه بسیار آن را ارزشمند کرده است. بین تربت خانه و محوطه زیر گنبد دربی از جنس طلا و مس بوده که به عقیده مورخان یا دزدیده شده یا از بین رفته است.
سردابه
سردابه که در ضلع جنوبی، زیر تربت خانه قرار دارد و قسمتی است که قبل از ساخت گنبد بنا شده و قبل از اتمام بنا مورد استفاده بوده است. ایلخانیان طبق آیین اجداد خود مردگان خود را را به‌همراه وسایل و زیور آلات در گورهای سردابه‌ای در زیر زمین به خاک می‌سپاردند. ورودی سردابه سقف کوتاهی دارد و در زمان ورود به آن باید کمی سر خود را خم کنید؛ به این ترتیب افراد هنگام ورود به سردابه به مردگان احترام می‌گذارند.
گنبد سلطانیه
گنبد سلطانیه اولین گنبد دو پوسته (دوجداره) در جهان است که اهمیت بسیاری دارد. این گنبد به صورت مقاوم در برابر زلزله ساخته شده و ارتفاع این گنبد حدود ۵۰ متر، قطر داخلی آن ۲۵٫۵ متر و قطر خارجی آن ۳۸ متر است.
استفاده از گنبد برای تشخیص زمان نماز
ساعت آفتابی گنبد سلطانیه کمک زیادی به مردم برای انجام فرایض مذهبی می‌کرد. مثلا اگر نور از سوراخ گنبد اصلی بتابد، زمان اذان ظهر می باشد. گنبد سلطانیه در گذشته هشت مناره داشت که متاسفانه در طول زمان از بین رفته اند.
موزه گنبد سلطانیه
موزه کوچکی در قسمت پایین ورودی مجموعه گنبد سلطانیه وجود دارد که در آن عکس و مقداری از اشیای باقی‌مانده از دوران گذشته وجود ددارد.
در مجله گردشگری افراگشت کهن بخوانید.